Alles over stageplannen en live spelen

Om wat meer te weten te komen over een stageplan en hoe het live spelen op een podium technisch in elkaar steekt, kun je dit artikel nalezen als hulpmiddel. Voor technische woorden check je ons woordenboek.

Waarom een stageplan?
Voor een geslaagd optreden in een zaal of op een buitenfestival zijn een aantal partijen van belang. Uiteraard een band of muzikant, maar daarnaast zeker ook degene die verantwoordelijk zijn voor alle techniek rondom jouw optreden zoals geluid en licht. Als intermediair tussen muzikanten en technici is er bij grotere producties vaak ook nog een stagemanager of productieleider bij betrokken.

Al deze betrokkenen zijn dus afhankelijk van elkaar. Omdat de technici een act meestal niet kennen, is het van belang om aan hen over te brengen welke technische voorzieningen er getroffen moeten worden voor dat specifieke optreden. Het zal dus duidelijk zijn dat alle partijen letterlijk en figuurlijk dezelfde taal moeten spreken. De belangrijkste hulpmiddelen hierbij vormen het stageplan en de priklijst.

Een Rider geeft aan een organisatie alle gegevens en bijzonderheden van een act aan. Onderdeel hiervan is dus een stageplan, een priklijst, een cateringlijst, backline-specificatie etc. etc. Dit hele pak papier is jouw rider en heeft als doel te voorkomen dat men van elkaar denkt dat de ander iets levert of wel weet.

De mensen van een podium (zowel indoor als outdoor) gaan altijd uit van een standaardopstelling en -situatie. Als band moet je dus vooral duidelijk maken waar en hoe hiervan afgeweken wordt. Voorbeeld: standaard is een drummer rechtshandig, dus moet je het aangeven wanneer jullie drummer linkshandig is.

Hoe gebruik je een stageplan?
In een stageplan geef je aan hoe jouw specifieke act staat opgesteld. Dus welk instrument je op het podium neerzet, waar de monitors en (zang)microfoons moeten staan en wie een D.I. gebruikt. Naast deze plattegrond (bovenaanzicht) vermeldt een stageplan alle zaken die afwijken van de standaard. Hoewel improviseren ter plaatse zo zijn charmes heeft, is het toch aan te raden om bepaalde zaken op voorhand te regelen. Zo is 'n 1.98m lange dj niet blij wanneer er drie uur lang gedraaid moet worden op een te lage tafel. En zo zijn stoelen zonder armleuning, of barkrukken, ook niet overal voorradig.

Geef in je stageplan niet alleen aan dat je iets gebruikt (b.v. Zangeres heeft 'n draadloze mic.), maar ook wie dit levert (b.v. Zangeres gebruikt eigen draadloze mic.). Een aantal zaken wordt afgesproken bij de telefonische boeking en in het contract, maar het is essentieel om deze technische zaken ook in je stageplan te verwerken, omdat dit door andere personen gebruikt wordt en er soms (eerdere) afspraken vergeten worden.

Het is van belang om ervoor te zorgen dat jouw stageplan/priklijst up-to-date is. Zet er dus een uitdraaidatum en versienummer op en geef aan van wanneer de laatste wijziging is. Zorg er ook voor dat je er bij het optreden zelf nog een paar extra bij je hebt. Altijd op elk blaadje van je stageplan & priklijst de naam en telefoonnummer van de technische contactpersoon aangeven. Als je geen vaste geluidsman hebt dan altijd van het bandlid die het meest weet over alle instrumenten, dus ook de drums.

De standaard P.A. en monitor set-up omvat niet een CD én MD én DAT én MP3- speler. Geef dus aan wat je gebruikt en of je dit zelf meeneemt en of je dit apparaat zelf bedient! Zet instrumentale backing-tracks ook in de volgorde waarin ze afgespeeld moeten worden. Wanneer de podiumtechneuten dit moeten doen, dien je het hen zo makkelijk mogelijk te maken. Dus niet van " ....eerst track 6, gevolgd door 17 sec. van track 3 en dan track 12, 7 en 4 helemaal....".

Enkele tips m.b.t. je stageplan
>> Geef aan hoeveel monitorgroepen je nodig hebt, ga uit van de voor jullie ideale situatie. De technici zullen dit dan vertalen naar de mogelijkheden ter plaatse. Geef ook kort aan welk instrument(en) je op elke monitorgroep wil horen (zie ook voorbeeld stageplan)

>> Geef op je stageplan aan waar je op het podium stroom nodig hebt, dit wordt vaak vergeten. Vooral voor extra's zoals ventilatoren, beamers etc. is dit van belang.

>> Men gaat er altijd van uit dat de drummer een eigen drumkleed meeneemt! Is er meer ruimte nodig dan de standaard drumriser (2x2) dan moet dit aangegeven worden.

>> Heb je eigen licht of projecties bij je of zijn hier bepaalde wensen over, geef dit duidelijk aan. Ook als je niet wilt dat er een rookmachine gebruikt wordt, moet je dit aangeven.

>> Heb je een eigen backdrop, geef dit dan aan (ook de maten!). Zorg zelf voor een compleet en simpel ophang-systeen, want dit is niet altijd voorhanden. Leg je er ook bij neer als men aangeeft dat het niet kan of mag op de door jullie gewenste plaats of manier.

>> Tenzij anders afgesproken gaat men ervan uit dat een dj eigen draaitafels, Cd-spelers, naalden (ook reserve!) en mengtafel meeneemt. Dit wordt immers als "instrumenten" gezien.

>> Ook samplers worden vaak niet op voorhand vermeld, dit moet dus wel, want wordt gezien als ‘instrument’.

>> Zet in je stageplan het merk van de versterker die je gebruikt, hier kunnen technici van te voren rekening mee houden.

De priklijst (kanalenlijst)
Een priklijst geeft aan hoe jouw act versterkt moet worden. Dus bij welk instrument moet welke microfoon geplaatst worden en met welk kanaal op de mengtafel moet dit corresponderen. Hiernaast laat het zien wie via een D.I. speelt en geeft het ook aan wie er wat op z'n monitor wil horen. In de voorbeeld priklijst zie je bij de kolom microfoons de meest gangbare soorten, zoals een SM 58 vaak voor zang wordt gebruikt.

Standaard volgorde priklijst:
Bovenaan de DRUMS, daaronder de BAS, daaronder de GITAAR, daaronder de ZANG, daaronder de TOETSEN etc. etc.

Enkele tips m.b.t. je priklijst
>> Gebruik je zenders? Probeer de frequentie op te sporen en zet het in je stageplan/priklijst.

>> Geef het aan als de gitarist in stereo speelt.

>> Bij festivals neemt het geluidsbedrijf vaak microfoons mee voor de grootste band op die dag, meer dan dat is er dus meestal niet. Houdt hier rekening mee en noem dus elke microfoon die bij jullie nodig is en geef een totaalaantal.

>> Geluidstechnici gaan uit van een 5-delig drumstel (drie toms, een snare, een basedrum aangevuld met een hi-hat, twee crashes en een ride). Gebruik je meer dan moet je dit aangeven, want met meerdere bands op een podium wordt de rest dan achteraan op de monitortafel geprikt en hier moet je dan weer vanaf nul beginnen.

Algemene slimme tips en trucs:
>> Geef bij meerdere gelijksoortige instrumenten op je stageplan aan welke versterker (soort + type) waar moet komen te staan. Zeker bij festivals staan er soms vele verschillende gereed en is een vergissing zo gemaakt.

>> Gitaarversterkers hebben op het podium minder ‘laag’ dan in de oefenruimte, haal er dus wat treble uit als je op het podium staat.

>> Waar wil je de microfoon voor je gitaarversterker eigenlijk geplaatst hebben? Experimenteer hiermee en markeer de gewenste plek zodat ook een vreemde geluidsman meteen de microfoon goed plaatst..

>> Drummers moeten hun drumstel goed en vaak afstemmen, niet alleen klinkt een ontstemd drumstel voor geen meter, het scheelt ook erg veel tijd en dus frustratie.

>> Zangers zouden moeten overwegen om een eigen microfoon te kopen. Gitaristen geven toch ook duizenden euro's uit aan gitaren en versterkers? Het is niet alleen hygiënischer dan de volgeroggelde microfoon van een geluidsbedrijf, maar kan ook schelen in het geluid.

>> Werk je met ‘in-ear monitoring’, zorg dan dat er een limiter of compressor op zit. Dit verkleint het risico dat een geluidsman je trommelvlies uit je oren blaast.

>> Vooral beginnende zangers moeten hun eigen stem door de monitors leren kennen. Leer dus omgaan met een microfoon (o.a. afstand mond – microfoon) en neem zangles als je van nature te weinig power hebt.

>> Wanneer de toetsenist meer dan 1 keyboard gebruikt, is het wijs om een eigen mixer te kopen. Dit is makkelijker dan 4 DI’s, want die kosten alleen maar kanalen.

>> Vraag altijd om actieve DI’s want dit zorgt voor een betere geluidskwaliteit, vooral bij akoestische gitaren, koop er desnoods zelf een. Er zijn al goede (b.v. Behringer) te koop voor zo'n 45 euro.

>> Er zijn standaard geen bladmuziek-stands aanwezig, neem die dus zelf mee. Het is handig om, vooral in de buitenlucht, wasknijpers bij je te hebben om het papier op z'n plaats te houden.

>> Als de mogelijkheid zich voordoet, speel dan over je eigen backline en zet deze op vlakbij het podium (maar niet in de weg!) en doe dit ruim voordat je op moet. Dit werkt niet alleen sneller, je bent natuurlijk ook meer ingespeeld op je eigen spullen. Soms kan of mag dit, om praktische redenen, echter niet en wees dan zo flexibel en professioneel om hier geen halszaak van te maken. Soms staan er immers dezelfde, of zelfs betere, spullen dan die van jezelf en is het verschil in de zaal meestal amper hoorbaar.

>> Oefen als band ook in het spelen in een andere podiumopstelling, zodat het geen ramp wordt wanneer zich dit voordoet.

Algemene overwegingen
>> Het niet op voorhand opsturen van een goed stageplan komt erg amateuristisch over. Het doet vermoeden dat het optreden niet serieus wordt genomen. Als je nog geen goed stageplan of priklijst hebt, maak die dan bij een optreden waarbij je het podiumgeluid goed vindt. Als het klikt met de technicus wil die je meestal wel helpen. Als je er wel over beschikt, vraag dan ook eens aan een technicus hoe die over jouw stageplan en priklijst denkt.

>> In een zaal of op een buitenpodium klinkt een band anders dan in een oefenruimte. Besef goed dat wanneer er met een aparte podiummixer gewerkt wordt, het geluid dat uit de monitors komt niet hetzelfde klinkt als het zaalgeluid. Ander voorbeeld: stel je hebt een goedkoop effectenbakje dat al een klein beetje ruis op je 15 watt versterker geeft. Weet dan dat dit op een groot podium nog veel erger zal klinken!

>> Uitgangspunt qua podiumvolume (dus vóór monitorversterking) is dat dit zachter moet dan de zang, maar tegelijkertijd ook harder dan de drums. Dit blijft moeilijk want de gitaarversterkers moeten niet te hard, dit overstemt immers de zang op de monitors, maar kunnen ook niet te zacht omdat ze dan overstemd worden door de drums. Blijf na de soundcheck van het volume op de versterkers af, maar communiceer tijdens de show met de podiummixer over het geluid op jouw monitor. Technici hebben enige tijd nodig om alles goed in te regelen. Wees dus niet te ongeduldig, aan het eind van het eerste nummer is iedereen meestal wel geholpen.

>> Ga ervan uit dat de podiumtechnici alle technische en akoestische ins en outs van de eigen zaal (of het buitenpodium) en installatie weten, laat dus je eigen geluidsman hier gebruik van maken en een niet te dominante rol spelen tijdens de show. De vaste geluidsman kent de band en de zaaltechnicus kent het podium. Kom je met een eigen geluidsman naar een festival (waar er geen tijd is om te soundchecken), laat dan de eigen geluidsman de monitormix op het podium doen, dat is belangrijker voor een goed verlopend optreden dan de FOH-mix. Bands met voldoende ervaring qua podiumtechniek zullen kiezen voor het ‘muzikale plaatje’ naar het publiek en zelf de FOH-mix willen doen.

>> Indien je als voorprogramma speelt, moet je ervan uitgaan dat er weinig tijd voor jouw act is en dat je soms weinig ruimte op het podium tot je beschikking krijgt. Het draait immers om de hoofdact dus eis dan ook niet te veel, zie het als een buitenkans om voor publiek te spelen dat in het algemeen niet speciaal voor jou komt. Speel de hoofdact van het podium of de zaal plat en een volgende keer ben je zelf de hoofdact.

Note done!
>> Drank op versterkers. Kijk sowieso uit met drank op het podium, maak er geen waterballet van.

>> Als de geluidsman de drummicrofoons aan het prikken is, sla je niet op het drumstel. Besef dat zijn oren jouw geluid moeten maken!

>> Trek pas je snoeren en kabels eruit als de geluidsman dit aangeeft en het kanaal heeft uitgezet.